---------- Forwarded message ----------
From: Blogger <no-reply@blogger.com>
Date: 2013/5/10
Subject: [လူဗိုလ္ဟူသည္ ...] ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ ကိုတိုင္းတာျခင္း
To: lubo601@gmail.com
--
Posted By Blogger to လူဗိုလ္ဟူသည္ ... at 5/11/2013 11:58:00 AM
From: Blogger <no-reply@blogger.com>
Date: 2013/5/10
Subject: [လူဗိုလ္ဟူသည္ ...] ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ ကိုတိုင္းတာျခင္း
To: lubo601@gmail.com
Athenian Ahnyarthar's status.
ဖြံျဖိဳးမွဳကိုအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုၾကရာတြင္ ၀ိ၀ါဒကြဲျပားၾကသကဲ့သို ့ပင္ ဖြံ ့့ျဖိဳးမွဳကိုတိုင္းတာရာတြင္လည္း အျငင္းပြားဖြယ္ျပႆနာမ်ားၾကံဳေတြ ့ရ၏။ မ်ားစြာေသာ ဖြံ ့ျဖိဳးေရးသမား (development actors) တို ့အဖို ့ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ ဟူသည္ကိုလူသုံးကုန္ပစၥည္းတစ္ခုကဲ့သို ့ တိုင္းတာ၍ရေသာအရာ၊ ဆန္းစစ္အကဲျဖတ္အပ္ေသာအရာဟုမွတ္ယူၾက၏။ ၎ဖြံ ့ျဖိဳးေရးသမားတို ့မွာ မူ၀ါဒခ်မွတ္သူမ်ား (policy makers)၊ အစိုးရအဖြဲ ့မ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာေအဂ်င္စီမ်ား စသျဖင့္ျဖစ္ႏိုင္ေပ၏။ မူ၀ါဒခ်မွတ္သမ်ားအေနျဖင့္ လူအုပ္စုတစ္စု၏ လူမွဳေရးဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (social development) အေနအထားကို တိတိက်က်သိမွသာ သင့္ေလ်ာ္မွန္ကန္ေသာ မူ၀ါဒကို ေဖၚထုတ္ခ်မွတ္ႏိုင္ေပလိမ္ ့မည္။
ထို ့အတူ ႏိုင္ငံတကာအကူအညီေပးအဖြဲ ့မ်ားအေနျဖင့္လည္း ၎တုိ ့၏ဖြံျဖိဳးေရးအကူအညီမ်ား၏ သက္ေရာက္မွဳကို ဆန္းစစ္ရန္အတြက္ စီမံခ်က္ (ပေရာဂ်က္) တစ္ခု၏ မစတင္မွီႏွင့္ ျပီးဆုံးျပီးအေျခအေနတို ့ကိုတိုင္းတာႏွိဳင္းယွဥ္ရန္လိုအပ္ေပသည္။ အဖ်င္းဆုံးအားျဖင့္ အပယ္ခံနင္းျပားမ်ား၏အခြင့္အေရးအတြက္ လွဳပ္ရွားတက္ၾကြသူမ်ားသည္ပင္လွ်င္ ၀ိုင္းပယ္ျခင္း (margninalization) ၏သေဘာသဘာ၀ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ သတင္းအခ်က္လက္တို ့လိုအပ္ေပေသး၏။
အမွန္စင္စစ္ ဖြံျဖိဳးမွဳကိုတိုင္းတာျခင္းဆိုသည္မွာ တဆင့္ခံအတိုင္းအတာမ်ား (proxy measures) ျဖင့္ တိုင္းတာျခင္းသာျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမၻာ့ဘဏ္က အသုံးျပဳခဲ့ေသာ GNP ဟူသည္ စီးပြားေရးဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (economic development) ကိုတိုင္းတာျခင္းသာျဖစ္၏။ ဤ၌အျခားေသာ ၾကားခံမ်ား (proxies)၊ ညႊန္ျပကိန္းမ်ား (indicators)ကိုလည္း အသုံးျပဳႏိုင္ေပေသးသည္ကိုသတိျပဳရမည္။ ဥပမာအားျဖင့္- GDP ၌ လယ္ယာလုပ္ငန္းမဟုတ္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ား၏ ပါ၀င္မွဳအတိုင္းအဆ။ တဖက္တြင္လည္း UNDP ၏ HDI တြင္ပါ၀င္ေသာ အဓိကသြင္ျပင္လကၡဏာသုံးမ်ိဳးျဖစ္သည့္ ၁)က်န္းမာေရး ၂) ပညာေရး ႏွင့္ ၃) လူေနမွဳအဆင့္အတန္း မ်ားကိုတိုင္းတာရန္အတြက္မူ ရိုးရိုးရွင္းရွင္းမဟုတ္ေသာ ညႊန္ျပကိန္းမ်ား (indicators) ကိုေရြးခ်ယ္ရေလသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ပထမဒိုင္းမင္းရွင္းျဖစ္သည့္ "က်န္းမာေရး" ကို "ဘ၀သက္တမ္း (life expectancy)" ျဖင့္၎ "ပညာေရး" ကို "သက္ၾကီးစာတတ္ေျမာက္မွဳႏွဳန္း (Adult Literacy rate)" စသျဖင့္၎ "လူေနမွဳအဆင့္အတန္း(living standard)" ကိုမူ "တစ္ဦးက်၀င္ေငြ (GNP per capita) "ျဖင့္၎ ညႊန္ျပကိန္းမ်ား ျဖင့္တဆင့္ခံတိုင္းတာရေလသည္။ အခ်ဳိ ့ေသာ ၾကားခံအတိုင္းအတာမ်ား (proxy measures) မ်ားသည္ မ်ားစြာအျငင္းပြားဖြယ္ျဖစ္တတ္ၾကသည္။ ဥပမာ- အေျခခံလိုအင္မ်ား (Basic Needs) ႏွင့္ပတ္သက္၍ အမ်ိဳးအစား (what they are) အေနျဖင့္ "လုံေလာက္ေသာ အစားအစာႏွင့္အ၀တ္အထည္၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာအမိုးအကာ၊ အလုပ္အကုိင္ရရွိမွဳ" စသျဖင့္သေဘာတူလက္ခံႏိုင္ၾကေသာ္လည္း ၎တို ့အားမည္သို ့မည္ပုံ တိုင္းတာၾကမည္နည္း (how they are measured) တြင္မူမ်ားစြာခက္ခဲနက္နဲလာေတာ့သည္။
ဖြံ ့ျဖိဳးျခင္းအားတိုင္းတာရာတြင္ အျခားေသာျပႆနာတစ္ခုမွာ ႏွဳိင္းယွဥ္ႏိုင္စြမ္း (comparability) ပတ္သက္၏။ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ႏွိုဳင္းယွဥ္ျခင္း၊ မတူကြဲျပားေသာတိုင္းျပည္မ်ားအား ႏွိဳင္းယွဥ္ျခင္း စသည္ကိုဆိုလိုေပသည္။ ဤသုိ ့ႏွိဳင္းယွဥ္အကဲျဖတ္ရန္အလုိ ့ငွာ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူသကဲ့သို တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာျဖင့္ ၾကီးမားမ်ားျပားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို စုေဆာင္းရန္မွာမူ ကြ်မ္းက်င္မွဳျပည့္၀ေသာ၀န္ထမ္းမ်ား အလုံအေလာက္ရွိျခင္း၊ နည္းပညာရွိျခင္း စသည့္ ရင္းျမစ္မ်ားလိုအပ္္၏။ ဤသို ့ေသာရင္းျမစ္တို ့မွာ ႏိုင္ငံအစိုးရတို ့အေနျဖင့္ ရွိခဲလွ၍ အျခားေသာျပႆနာမ်ားျဖစ္သည့္ ႏိုင္ငံေရးမျငိမ္သက္မွဳ၊ စစ္ပြဲ၊ စသည္တို ့သည္လည္း သတင္းအခ်က္အလက္ေကာက္ယူျခင္းကိုဟန္ ့တားေႏွာင့္ယွက္ႏိုင္၏။ သည့္အျပင္ အခ်ိဳ ့ေသာအုပ္စုမ်ားအား လူမွဳေရးအားျဖင့္၎၊ စီးပြားေရးအားျဖင့္၎၊ ပထ၀ီ၀င္ဆိုင္ရာအားျဖင့္၎ ၀ိုင္းပယ္ထားကာ ေလ့လာမွဳမွ ပယ္ဖယ္ထုတ္ထားမွဳမ်ားလည္းရွိတတ္ေပသည္။
ေနာက္ဆုံးျပႆနာတစ္ခုမွာ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအတိုင္းအတာတို ့သည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ အေရအတြက္ျပကိန္းဂဏန္းမ်ား (quantitative) ျဖစ္ေနတတ္ျခင္းပင္။ ၾကီးမားမ်ားျပားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ရန္ႏွင့္ အခ်ိန္ႏွင့္ေနရာအလုိက္ႏွိဳင္းယွဥ္ရန္အတြက္မူ ဤအေရအတြက္ကိန္းဂဏန္းနည္းအားျဖင့္ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းကို နားလည္လက္ခံႏိုင္ေပသည္။ သို ့ေသာ္ဤနည္းသည္ အရည္အေသြးဆိုင္ရာ ပုဂၢလဓိ႗ာန္ခံစားမွဳမ်ားကို ထဲ့သြင္းမစဥ္းစားေပ။ အမွန္တကယ္ေတာ့ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဟူသည္ တစ္ဦးခ်င္းအဆင့္ စေကးနယ္ပယ္ျဖင့္ပါ ထဲ့သြင္းစဥ္းစားရမည္ျဖစ္သည္ကို မေမ့အပ္ေပ။ လူတစ္ဦးခ်င္းစီႏွင့္ လူအုပ္စုတို ့၏ ခံစားမွဳမ်ား၊ အေတြ ့အၾကဳံမ်ား၊ ႏွင့္ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားသည္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳျဖစ္စဥ္မွ ထုတ္ပယ္ထား၍မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ သည့္အျပင္ ဤသို ့အေရအတြက္အားျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းသည္ ျပင္ပပုဂၢိဳလ္ (outsiders) တို ့၏ အေတြးအျမင္မ်ားကိုအေလးေပးသည့္ အေနအထားသို ့ေရာက္သြားတတ္၍ ကာယကံရွင္ျဖစ္သည့္ ေဒသခံတို ့၏ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအေပၚ ေတြးျမင္ခံယူခ်က္မ်ားကို လစ္လ်ဴရွဳလည္းေရာက္တတ္ေပသည္။
ဤအတြက္ အေကာင္းဆုံးေသာဥပမာမွာ "ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (poverty)" အားအဓိပါၸယ္ဖြင့္ဆိုျခင္းပင္။ ေထာင္စုသစ္ရည္မွန္းခ်က္မ်ား (MDGs=Millennium Development Golas) တြင္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳေလ်ာ့ခ်ေရးမွာ ပင္မအေၾကာင္းရာတစ္ခုျဖစ္၍ ဆင္းရဲမဲြေတမွဳကို ေဘာဂဗဒအလိုအားျဖင့္ဖြင့္ဆိုကာ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳမ်ဥ္း (poverty line) ျဖင့္သတ္မွတ္ထား၏။ ဆိုလိုသည္မွာ ေန ့စဥ္၀င္ေငြ US$ ၁ ထက္နည္းေသာသူမ်ားအား "အလြန္အမင္းဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (extreme poverty)" အတြင္းက်ေရာက္ေနသူမ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ကာ US$ ၂ ထက္နဲေသာသူမ်ားကိုမူ " ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (poverty)" အတြင္းရွိသူအျဖစ္သတ္မွတ္ေလသည္။ ဤ၌ သတိျပဳရမည္မွာ ဤသတ္မွတ္ခ်က္သည္ မ်ားစြာအကန္ ့အသတ္ရွိေန၍ အျခားေသာ အတိုင္းအတာမ်ား (အက်ိဳးနည္းျခင္း၊အခြင့္အလမ္းမရွိျခင္း စသည္) အတြက္မူ ၀င္ေငြဆင္းရဲမွဳ (income poverty) ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္အရာမ်ားဟူ၍ုသာ ယူဆထားသည္ကိုေတြ ့ရမည္ျဖစ္ေပသည္။ သည့္အျပင္ဤအတိုင္းအတာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအဆင့္ အတိုင္းအတာနယ္ပယ္၌သာ အသုံးတည့္ေလသည္။
ဤသို ့ေသာ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳညႊန္ျပကိန္းမ်ားသည္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳအေတြ ့အၾကံဳမ်ားကို အရည္အေသြးအားျဖင့္ ပလွပ္ထားတတ္ၾကျပန္ေသးသည္။ အမွန္တကယ္ေတာ့ လူတို ့သည္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳကို ကြဲျပားစြာေတြ ့ၾကဳံနားလည္တတ္ၾကသည္ကို Mcllwaine ဆိုသူပညာရွင္က ေအာက္ပါအတိုင္းတင္ျပခဲ့သည္။
"က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳဆိုတာ ကိုယ္နဲ ့မေတာ္တဲ့ၾကီးလြန္းတဲ့ ေဘာင္းဘီရွည္ကို ၀တ္ရတာပဲ"-(Jose, ၈ ႏွစ္၊ ဂြာတီမာလာ)
"ဆင္းရဲမြဲေတမွဳဆိုတာ က်မကေလးေတြကို ဖ်ားနာေအာင္လုပ္ျပီး သူတို ့အေျခအေနပိုဆိုးလာေအာင္လုပ္တဲ့အရာပဲ ဘာလို ့လဲဆိုေတာ့ က်မတို ့က ဆင္းရဲေတာ့ ေဆးမ၀ယ္ႏို္င္ဘူးေလ" (Antonia, ၃၀ ႏွစ္၊ ဂြာတီမာလာ)
"ဆင္းရဲမြဲေတမွဳဆိုတာ က်ဳပ္ကို မူးလဲသြားေအာင္ ေသာက္ခုိင္းျပီး ဒီလို အလဲကြဲေသာက္ျခင္းက က်ဳပ္ကိုဆင္းရဲမွဳျဖစ္ေစတဲ ့အရာပဲ" (Eduardo, ၃၅ ႏွစ္၊ ဂြာတီမာလာ)
ဆင္းရဲမြဲေတမွဳအား အထက္ပါကဲ့သို ့အရည္အေသြးအားျဖင့္ စစ္ေဆးအကဲျဖတ္ျခင္းမ်ားသည္ ျပည္သူလူထု၏ ေတြ ့ၾကဳံခံစားမွဳမ်ားအား ဗဟုိခ်က္အျဖစ္ေလ့လာသုံးသပ္ျခင္းလည္းျဖစ္၏။ အခ်ဳိ ့ေသာဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဆိုင္ရာခ်ဥ္းကပ္မွဳမ်ား သည္ ႏိုင္ငံအဆင့္ သုံးသပ္မွဳမ်ားကို ျငင္းပယ္ကာ ဤကဲ့သို ့ေသာ ျပည္သူဗဟိုျပဳခ်ဥ္းကပ္မွဳ (people centered approach) ကို ေသာ့ခ်က္အျဖစ္ခံယူက်င့္သုံးၾကေလသည္။ မည္သုိ ့ဆုိေစဤအျခင္းအရာတို ့ကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဘာသာရပ္၏ အေျခခံအက်ဆုံးျဖစ္သည့္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳသည္ပင္လွ်င္ တိုင္းတာအကဲျဖတ္ရန္ မည္မွ်ခက္ခဲသည္ကို သိရွိႏိုင္ေပေတာ့သည္။
ေ၀ါဟာရ
ကမၻာ့တိုင္းျပည္မ်ားအား UNDP သည္ HDI လူသားဖြံ ့ျဖိဳးမွဳညႊန္းကိနး္ျဖင့္ သုံးစားခြဲျခားခဲ့သကဲ့သို ့ကမၻာ့ဘဏ္သည္လည္း GNP per capita ၀င္ေငြအားျဖင့္ ေလးမ်ိဳးေလးစားခြဲျခားထားသည္ကိုေတြ ့ခဲ့ၾကရေပျပီ။ ထို ့အျပင္ ကမၻာ့တိုင္းျပည္မ်ားအား ခြဲျခားရာ၌အသုံးျပဳေသာ အျခားမ်ားစြာေသာ ေ၀ါဟာရမ်ားလည္းရွိေသး၏။ ဤေ၀ါဟာရမ်ားကို ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ မည္သူတို ့သည္ဤသို ့အဓိပါၸယ္သတ္မွတ္ရန္ ပါ၀ါအာဏာရွိသည္ကိုေတြ ့ႏိုင္၍ မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္ကုိပါ သတိျပဳရမည္ျဖစ္၏။
၁၉၇၇ တြင္က်င္းပခဲ့ေသာ ဘရန္ ့ေကာမရွင္ (Brandt Commission) မွ ႏိုင္ငံမ်ားအားအမ်ိဳးအစားခြဲရာတြင္ ကမၻာၾကီးအား ၂ ပိုင္းခြဲ၍ ကမၻာ့ေျမာက္ပိုင္းႏိုင္ငံမ်ား (Global North) ႏွင့္ ကမာၻ ့ေတာင္ပုိင္းႏိုင္ငံမ်ား (Global South) ဟူ၍ေခၚဆိုခဲ့သည္။ ေျမာက္ပိုင္း (Global North) တြင္ ခ်မ္းသာသည့္ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ ဥေရာပ၊ ဂ်ပန္၊ ၾသစေတးလ်၊ နယူးဇီလန္၊ အေမရိကန္၊ ကေနဒါ တို ့ပါ၀င္၍ ေတာင္ပိုင္းတြင္(Global South) က်န္သည့္ အာဖရိက၊ အာရွ၊ လက္တင္အေမရိက၊ ကာရစ္ဘီယန္ႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသႏိုင္ငံမ်ားပါ၀င္ၾက၏။ အမွန္စင္စစ္ ဤခြဲျခားမွဳရွိ ေျမာက္ပိုင္းတိုင္းျပည္မ်ားအားလုံးသည္ အီေကြတာ၏ေျမာက္ဘက္တြင္ရွိၾကသည္မဟုတ္သကဲ့သို ့ေတာင္ပိုင္းတိုင္းျပည္မ်ားအားလုံးသည္လည္း ေတာင္ဘက္တြင္မရွိၾကသည္ကိုေတြ ့ႏိုင္၏။
အျခားေသာခြဲျခားမွဳမွာ ပထမကမာၻ (frist world)၊ ဒုတိယကမာၻ(Second World) ႏွင့္ တတိယကမာၻ (Third World) ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ဤခြဲျခားမွဳမွာ ဘက္မလုိက္လွဳပ္ရွားမွဳ (non-aligned movement) ႏွင့္ဆက္စပ္လွ်က္ေပၚထြက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ အေမရိကန္ဦးေဆာင္သည့္ အရင္းရွင္ႏိုင္ငံမ်ားအား ပထမကမၻာဟုေခၚဆို၍ ဆိုဗီယက္ဦးေဆာင္ေသာ ကြန္ျမဴနစ္အုပ္စုကို ဒုတိယကမၻာဟုေခၚတြင္ကာ ၾကားေနေသာႏိုင္ငံမ်ားအား တတိယကမၻာဟုေခၚတြင္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္၏။ ယင္းပထမကမၻာတြင္ အေမရိကန္၊အေနာက္ဥေရာပ၊ကေနဒါ၊ဂ်ပန္၊ နယူးဇီလန္ႏွင့္ၾသစေတးလ် တို ့ပါ၀င္၍ ဒုတိယကမၻာတြင္ ကြန္ျမဴနစ္အုပ္စု USSR နွင့္ အေရွ ့ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားပါ၀င္၏။ က်န္ႏိုင္ငံတို ့မွာ တတိယကမၻာႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္၏။ မည္သို ့ပင္ဆိုေစ ဤသို ့ဘက္မလိုက္လွဳပ္ရွားမွဳတြင္ပါေသာႏိုင္ငံမ်ားအား တတိယကမၻာဟု အဦးအစအားျဖင့္ ေခၚဆိုခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေနာင္တြင္ တတိယေနရာတြင္ရွိေသာႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ မၾကာခဏ ဘာသာျပန္သုံးႏွဳန္းတတ္ၾကသည္ကိုေတြ ့ရေလသည္။
အျခားလူသိမ်ားေသာ ခြဲျခားနည္းမွာ ဒြိယံ ခြဲျခားသည့္ "ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး-ဖြံ ့ျဖိဳးဆဲ (developed/developing)" ႏွင့္ "ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး-မဖြံ ့ျဖိဳး (developed/undeveloped)" ံအတြဲမ်ားျဖင့္ခြဲျခားနည္းျဖစ္သည္။ ဤေနရာ၌ ပထမအတြဲ "ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး-ဖြံ ့ျဖိဳးဆဲ (developed/developing)" အသုံးမွာပိုမို၍ အျပဳသေဘာေဆာင္ေသာ ခံစားခ်က္ကိုေပးႏိုင္သည္ကိုေတြ ့ရ၏။ အခ်ိဳ ့ေသာ ပညာရွင္မ်ား အထူးသျဖင့္ Dependency Theory ကိုတင္ျပခဲ့သူ Frank ကမူ မဖြံ ့ျဖိဳးေသး (undeveloped)၊ ႏွင့္ ေနာက္က်ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (under-developed) စသည့္ အျခားေသာေ၀ါဟာရမ်ားကို ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ၎တို ့၏ သက္ဆိုင္ရာဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီမ်ားတြင္သုံးၾကျပန္ေသးသည္။ မည္သည္ကိုသုံးသည္ျဖစ္ေစ ပထမစကားလုံး " ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး (developed)" ကညႊန္းဆိုေနသည္မွာ "ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (development)" ဟူသည္ အဆုံးမွတ္တစ္ခုမွ်သာျဖစ္၍ သက္ဆိုင္ရာလူ ့အဖြဲ ့အစည္းတစ္ခုသည္ ၎အမွတ္ (သို ့) သက္ဆိုင္ရာလူေနမွဳအဆင့္အတန္းႏွင့္ စီးပြားေရးအေနအထားကို ေရာက္ရွိသည္ႏွင့္တျပိဳင္နက္ အႏွီတိုင္းျပည္သည္ ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးျဖစ္သည္ဟုုဆိုလိုေတာ့၏။ မည္သို ့ဆိုေစ ဤသတ္မွတ္ခ်က္သည္ လူ ့အဖြဲ ့အစည္းတို ့၏ ျပဳျပင္လဲတတ္ေသာ သဘာ၀ႏွင့္ လူတို ့၏ ဆထက္တပိုးတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ျပဳလုပ္လိုေသာ ဆႏၵ၊ အာသီသတို ့ကိုလစ္လ်ဴရွဳရာေရာက္၏။ ထုိ ့အျပင္ ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးဟုဆိုၾကသည့္တိုင္းျပည္မ်ားတြင္လည္းေတြ ့ရတတ္ေသာ လူမွဳေရး၀ိုင္းက်ဥ္ျခင္း (social exclusion) ကိုအသိအမွတ္ျပဳဖို ့ပ်က္ကြက္ရာလည္းေရာက္ေနေတာ့၏။
အျခားေသာ ေ၀ါဟာရမ်ားမွာ "စီးပြားေရးအရ ပိုမိုဖြံ ့ျဖိဳးျပီးတိုင္းျပည္မ်ား (MEDC = More Economically Developed Countries" ႏွင့္ "စီးပြားေရးအရ နဲပါး ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးတိုင္းျပည္မ်ား (LEDC = Less Economically Developed Countries" ျဖစ္၏။
ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ကမၻာလုံးဆိုင္ရာ တရားမွ်တမွဳ (global justice) အတြက္ ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားတက္ၾကြသူမ်ား သုံးခဲ့သည့္ "အနဲစုကမၻာ (Minority World)" ႏွင့္ "အမ်ားစုကမၻာ (Majority World)" တို ့ပင္ျဖစ္၏။ ဤတြင္ အမ်ားစုကမၻာမွာ အာဖရိက၊အာရွ၊လက္တင္အေမရိကႏွင့္ ကာရစ္ဘီယန္ ႏိုင္ငံမ်ားအားညႊန္းဆို၍ က်န္ကမၻာ့အစိတ္အပိုင္းတို ့အား အနဲစုကမၻာစာရင္းတြင္သြင္းေလသည္။ အမ်ားစု-အနဲစု ညႊန္းဆိုျခင္းမွာ လူဦးေရကိုမူတည္ကာ ညႊန္းဆိုျခင္းျဖစ္၍ ဥေရာပဗဟိုျပဳေတြးေခၚမွဳ (Eurocentric Assumptions) ျဖစ္သည့္ ကမၻာ့ေျမာက္ျခမ္း-ေတာင္ျခမ္း (Global North-South) ကိုမသုံးလို၍လည္းျဖစ္ေပသည္။
ဤ၌ "ဥေရာပဗဟိုျပဳေတြးေခၚမွဳ (Eurocentric Assumptions)" သည္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီသမိုင္းေၾကာင္းတြင္မ်ားစြာအေရးပါေနရာယူခဲ့သည္ကိုေတြ ့ရေပမည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေမာ္ဒန္ျဖစ္မွဳသည္ပင္လွ်င္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳျဖစ္သည္ဟူေသာ အယူအဆသည္ အေနာက္ဥေရာပေအာင္ျမင္မွဳသည္သာ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳလမ္းေၾကာင္းမွန္ဟု ဆိုလိုရင္းျဖစ္ေပ၏။ "ဥေရာပဗဟိုျပဳေတြးေခၚမွဳ" အရ အေနာက္တိုင္းအျမင္အိုင္ဒီယာမ်ားသည္သာ မွန္ကန္ေသာ ခ်ဥ္းကပ္မွဳျဖစ္၍ အျခားေသာလမ္းေၾကာင္းတို ့သည္မမွန္ကန္ႏိုင္ဟုယူဆခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္၏။ ဤ "ဥေရာပဗဟိုျပဳမွဳ၀ါဒ (Eurocentrism)" တြင္ထင္ရွားစြာေတြ ့ရသည္မွာ အေနာက္တုိင္း၊ကမၻာ့ေျမာက္ပိုင္း၏ အသိပညာသာလြန္မွဳကိုအေျချပဳ၍ ေတြးေခၚထားျခင္းပင္။ အမွန္တကယ္ေတာ့ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဟူသည္ ေရခံေျမခံဆိုင္ရာအခင္းအက်င္းကိစၥ (context specific) ျဖစ္သည္ကို အႏွီပညာရွင္တို ့ေမ့ေလ်ာ့ခဲ့ၾကေလသည္။
ေျမပုံ
ဤ၌အျခားမွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာအခ်က္မွာ ေျမပုံတို ့သည္လည္း ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဘာသာရပ္တြင္အေရးပါျခင္းျဖစ္၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဟူသည္ အရပ္ေဒသမညီမွ်မွဳမ်ား (spatial inequalities) ႏွင့္ပတ္သက္ေသာဘာသာရပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ ဤ၌ လူတို ့သည္ကမၻာေလာကၾကီးအားရွဴျမင္ရာတြင္ ကြဲျပားျခားနားၾကသျဖင့္ ေ၀ါဟာရသုံးႏွဳန္းမွဳတို ့တြင္သာမက ကမၻာ့ေျမပုံအားဆြဲယူတင္ျပရာတြင္လည္း အစြဲဥပါဒန္မ်ားျဖင့္ ကြဲျပားျခားနားေသာ ေျမပုံမ်ားကိုတင္ျပၾက၏။ ဥေရာပဗဟုိုျပဳယူဆခ်က္ျဖင့္ တင္ျပေသာ Mercator Projection တြင္ ဥေရာပတိုက္မွာ ေျမပုံ၏အလယ္ေခါင္တြင္ရွိ၍ ကမၻာ့တိုက္ၾကီးမ်ားမွာ အမွန္တကယ္ရွိသည့္ ပုံစံအတိုင္းရွိၾကေလသည္။ ဤသည္ကို စိန္ေခၚေသာ တင္ျပခ်က္မွာ Peters Projection ျဖစ္၍ ေျမပုံေပၚရွိကုန္းေျမေအရိယာသည္ အျခားေသာကုန္းေျမေအရိယာတို ့ႏွင့္ ႏွဳိင္းယွဥ္ျခင္းအားျဖင့္ မွန္မွန္ကန္ကန္ျဖစ္ေအာင္တင္ျပထားေလသည္။ အက်ိဳးဆက္အားျဖင့္ ဤတင္ျပခ်က္တြင္ အာရွ၊ အာဖရိကႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတို ့မွာ မ်ားစြာထင္ရွားလာ၏။ သို ့ေသာ္ ကမၻာ့တိုက္ၾကီးမ်ားမွာ ပုံပ်က္သြားကာ ရွည္ေမ်ာေမ်ာျဖစ္ေနေတာ့၏။ အျခားေသာ တင္ျပခ်က္မွာ Eckert Projection ျဖစ္၍ တိုက္ၾကီးမ်ား၏ ပုံအားမပ်က္ေစရန္ၾကိဳးစား၍ Peters Projection မွာကဲ့သို ့ပင္ ညီမွ်ေသာေအရိယာ (Equal Area Projection) ကိုအသုံးျပဳထားေလသည္။
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Katie Willis ေရးသား၍ Routledge တိုက္ထုတ္ျဖစ္သည့္ "Theories and Practices of Development" စာအုပ္ကို အဓိကမွီျငမ္းျပဳ၍ ေရးသားထားပါသည္။ ရြက္ပုန္းသီး လီကြမ္းယူး မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။
ထို ့အတူ ႏိုင္ငံတကာအကူအညီေပးအဖြဲ ့မ်ားအေနျဖင့္လည္း ၎တုိ ့၏ဖြံျဖိဳးေရးအကူအညီမ်ား၏ သက္ေရာက္မွဳကို ဆန္းစစ္ရန္အတြက္ စီမံခ်က္ (ပေရာဂ်က္) တစ္ခု၏ မစတင္မွီႏွင့္ ျပီးဆုံးျပီးအေျခအေနတို ့ကိုတိုင္းတာႏွိဳင္းယွဥ္ရန္လိုအပ္ေပသည္။ အဖ်င္းဆုံးအားျဖင့္ အပယ္ခံနင္းျပားမ်ား၏အခြင့္အေရးအတြက္ လွဳပ္ရွားတက္ၾကြသူမ်ားသည္ပင္လွ်င္ ၀ိုင္းပယ္ျခင္း (margninalization) ၏သေဘာသဘာ၀ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ သတင္းအခ်က္လက္တို ့လိုအပ္ေပေသး၏။
အမွန္စင္စစ္ ဖြံျဖိဳးမွဳကိုတိုင္းတာျခင္းဆိုသည္မွာ တဆင့္ခံအတိုင္းအတာမ်ား (proxy measures) ျဖင့္ တိုင္းတာျခင္းသာျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမၻာ့ဘဏ္က အသုံးျပဳခဲ့ေသာ GNP ဟူသည္ စီးပြားေရးဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (economic development) ကိုတိုင္းတာျခင္းသာျဖစ္၏။ ဤ၌အျခားေသာ ၾကားခံမ်ား (proxies)၊ ညႊန္ျပကိန္းမ်ား (indicators)ကိုလည္း အသုံးျပဳႏိုင္ေပေသးသည္ကိုသတိျပဳရမည္။ ဥပမာအားျဖင့္- GDP ၌ လယ္ယာလုပ္ငန္းမဟုတ္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ား၏ ပါ၀င္မွဳအတိုင္းအဆ။ တဖက္တြင္လည္း UNDP ၏ HDI တြင္ပါ၀င္ေသာ အဓိကသြင္ျပင္လကၡဏာသုံးမ်ိဳးျဖစ္သည့္ ၁)က်န္းမာေရး ၂) ပညာေရး ႏွင့္ ၃) လူေနမွဳအဆင့္အတန္း မ်ားကိုတိုင္းတာရန္အတြက္မူ ရိုးရိုးရွင္းရွင္းမဟုတ္ေသာ ညႊန္ျပကိန္းမ်ား (indicators) ကိုေရြးခ်ယ္ရေလသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ပထမဒိုင္းမင္းရွင္းျဖစ္သည့္ "က်န္းမာေရး" ကို "ဘ၀သက္တမ္း (life expectancy)" ျဖင့္၎ "ပညာေရး" ကို "သက္ၾကီးစာတတ္ေျမာက္မွဳႏွဳန္း (Adult Literacy rate)" စသျဖင့္၎ "လူေနမွဳအဆင့္အတန္း(living standard)" ကိုမူ "တစ္ဦးက်၀င္ေငြ (GNP per capita) "ျဖင့္၎ ညႊန္ျပကိန္းမ်ား ျဖင့္တဆင့္ခံတိုင္းတာရေလသည္။ အခ်ဳိ ့ေသာ ၾကားခံအတိုင္းအတာမ်ား (proxy measures) မ်ားသည္ မ်ားစြာအျငင္းပြားဖြယ္ျဖစ္တတ္ၾကသည္။ ဥပမာ- အေျခခံလိုအင္မ်ား (Basic Needs) ႏွင့္ပတ္သက္၍ အမ်ိဳးအစား (what they are) အေနျဖင့္ "လုံေလာက္ေသာ အစားအစာႏွင့္အ၀တ္အထည္၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာအမိုးအကာ၊ အလုပ္အကုိင္ရရွိမွဳ" စသျဖင့္သေဘာတူလက္ခံႏိုင္ၾကေသာ္လည္း ၎တို ့အားမည္သို ့မည္ပုံ တိုင္းတာၾကမည္နည္း (how they are measured) တြင္မူမ်ားစြာခက္ခဲနက္နဲလာေတာ့သည္။
ဖြံ ့ျဖိဳးျခင္းအားတိုင္းတာရာတြင္ အျခားေသာျပႆနာတစ္ခုမွာ ႏွဳိင္းယွဥ္ႏိုင္စြမ္း (comparability) ပတ္သက္၏။ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ႏွိုဳင္းယွဥ္ျခင္း၊ မတူကြဲျပားေသာတိုင္းျပည္မ်ားအား ႏွိဳင္းယွဥ္ျခင္း စသည္ကိုဆိုလိုေပသည္။ ဤသုိ ့ႏွိဳင္းယွဥ္အကဲျဖတ္ရန္အလုိ ့ငွာ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူသကဲ့သို တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာျဖင့္ ၾကီးမားမ်ားျပားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို စုေဆာင္းရန္မွာမူ ကြ်မ္းက်င္မွဳျပည့္၀ေသာ၀န္ထမ္းမ်ား အလုံအေလာက္ရွိျခင္း၊ နည္းပညာရွိျခင္း စသည့္ ရင္းျမစ္မ်ားလိုအပ္္၏။ ဤသို ့ေသာရင္းျမစ္တို ့မွာ ႏိုင္ငံအစိုးရတို ့အေနျဖင့္ ရွိခဲလွ၍ အျခားေသာျပႆနာမ်ားျဖစ္သည့္ ႏိုင္ငံေရးမျငိမ္သက္မွဳ၊ စစ္ပြဲ၊ စသည္တို ့သည္လည္း သတင္းအခ်က္အလက္ေကာက္ယူျခင္းကိုဟန္ ့တားေႏွာင့္ယွက္ႏိုင္၏။ သည့္အျပင္ အခ်ိဳ ့ေသာအုပ္စုမ်ားအား လူမွဳေရးအားျဖင့္၎၊ စီးပြားေရးအားျဖင့္၎၊ ပထ၀ီ၀င္ဆိုင္ရာအားျဖင့္၎ ၀ိုင္းပယ္ထားကာ ေလ့လာမွဳမွ ပယ္ဖယ္ထုတ္ထားမွဳမ်ားလည္းရွိတတ္ေပသည္။
ေနာက္ဆုံးျပႆနာတစ္ခုမွာ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအတိုင္းအတာတို ့သည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ အေရအတြက္ျပကိန္းဂဏန္းမ်ား (quantitative) ျဖစ္ေနတတ္ျခင္းပင္။ ၾကီးမားမ်ားျပားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ရန္ႏွင့္ အခ်ိန္ႏွင့္ေနရာအလုိက္ႏွိဳင္းယွဥ္ရန္အတြက္မူ ဤအေရအတြက္ကိန္းဂဏန္းနည္းအားျဖင့္ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းကို နားလည္လက္ခံႏိုင္ေပသည္။ သို ့ေသာ္ဤနည္းသည္ အရည္အေသြးဆိုင္ရာ ပုဂၢလဓိ႗ာန္ခံစားမွဳမ်ားကို ထဲ့သြင္းမစဥ္းစားေပ။ အမွန္တကယ္ေတာ့ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဟူသည္ တစ္ဦးခ်င္းအဆင့္ စေကးနယ္ပယ္ျဖင့္ပါ ထဲ့သြင္းစဥ္းစားရမည္ျဖစ္သည္ကို မေမ့အပ္ေပ။ လူတစ္ဦးခ်င္းစီႏွင့္ လူအုပ္စုတို ့၏ ခံစားမွဳမ်ား၊ အေတြ ့အၾကဳံမ်ား၊ ႏွင့္ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားသည္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳျဖစ္စဥ္မွ ထုတ္ပယ္ထား၍မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ သည့္အျပင္ ဤသို ့အေရအတြက္အားျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းသည္ ျပင္ပပုဂၢိဳလ္ (outsiders) တို ့၏ အေတြးအျမင္မ်ားကိုအေလးေပးသည့္ အေနအထားသို ့ေရာက္သြားတတ္၍ ကာယကံရွင္ျဖစ္သည့္ ေဒသခံတို ့၏ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳအေပၚ ေတြးျမင္ခံယူခ်က္မ်ားကို လစ္လ်ဴရွဳလည္းေရာက္တတ္ေပသည္။
ဤအတြက္ အေကာင္းဆုံးေသာဥပမာမွာ "ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (poverty)" အားအဓိပါၸယ္ဖြင့္ဆိုျခင္းပင္။ ေထာင္စုသစ္ရည္မွန္းခ်က္မ်ား (MDGs=Millennium Development Golas) တြင္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳေလ်ာ့ခ်ေရးမွာ ပင္မအေၾကာင္းရာတစ္ခုျဖစ္၍ ဆင္းရဲမဲြေတမွဳကို ေဘာဂဗဒအလိုအားျဖင့္ဖြင့္ဆိုကာ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳမ်ဥ္း (poverty line) ျဖင့္သတ္မွတ္ထား၏။ ဆိုလိုသည္မွာ ေန ့စဥ္၀င္ေငြ US$ ၁ ထက္နည္းေသာသူမ်ားအား "အလြန္အမင္းဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (extreme poverty)" အတြင္းက်ေရာက္ေနသူမ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ကာ US$ ၂ ထက္နဲေသာသူမ်ားကိုမူ " ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ (poverty)" အတြင္းရွိသူအျဖစ္သတ္မွတ္ေလသည္။ ဤ၌ သတိျပဳရမည္မွာ ဤသတ္မွတ္ခ်က္သည္ မ်ားစြာအကန္ ့အသတ္ရွိေန၍ အျခားေသာ အတိုင္းအတာမ်ား (အက်ိဳးနည္းျခင္း၊အခြင့္အလမ္းမရွိျခင္း စသည္) အတြက္မူ ၀င္ေငြဆင္းရဲမွဳ (income poverty) ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္အရာမ်ားဟူ၍ုသာ ယူဆထားသည္ကိုေတြ ့ရမည္ျဖစ္ေပသည္။ သည့္အျပင္ဤအတိုင္းအတာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအဆင့္ အတိုင္းအတာနယ္ပယ္၌သာ အသုံးတည့္ေလသည္။
ဤသို ့ေသာ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳညႊန္ျပကိန္းမ်ားသည္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳအေတြ ့အၾကံဳမ်ားကို အရည္အေသြးအားျဖင့္ ပလွပ္ထားတတ္ၾကျပန္ေသးသည္။ အမွန္တကယ္ေတာ့ လူတို ့သည္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳကို ကြဲျပားစြာေတြ ့ၾကဳံနားလည္တတ္ၾကသည္ကို Mcllwaine ဆိုသူပညာရွင္က ေအာက္ပါအတိုင္းတင္ျပခဲ့သည္။
"က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳဆိုတာ ကိုယ္နဲ ့မေတာ္တဲ့ၾကီးလြန္းတဲ့ ေဘာင္းဘီရွည္ကို ၀တ္ရတာပဲ"-(Jose, ၈ ႏွစ္၊ ဂြာတီမာလာ)
"ဆင္းရဲမြဲေတမွဳဆိုတာ က်မကေလးေတြကို ဖ်ားနာေအာင္လုပ္ျပီး သူတို ့အေျခအေနပိုဆိုးလာေအာင္လုပ္တဲ့အရာပဲ ဘာလို ့လဲဆိုေတာ့ က်မတို ့က ဆင္းရဲေတာ့ ေဆးမ၀ယ္ႏို္င္ဘူးေလ" (Antonia, ၃၀ ႏွစ္၊ ဂြာတီမာလာ)
"ဆင္းရဲမြဲေတမွဳဆိုတာ က်ဳပ္ကို မူးလဲသြားေအာင္ ေသာက္ခုိင္းျပီး ဒီလို အလဲကြဲေသာက္ျခင္းက က်ဳပ္ကိုဆင္းရဲမွဳျဖစ္ေစတဲ ့အရာပဲ" (Eduardo, ၃၅ ႏွစ္၊ ဂြာတီမာလာ)
ဆင္းရဲမြဲေတမွဳအား အထက္ပါကဲ့သို ့အရည္အေသြးအားျဖင့္ စစ္ေဆးအကဲျဖတ္ျခင္းမ်ားသည္ ျပည္သူလူထု၏ ေတြ ့ၾကဳံခံစားမွဳမ်ားအား ဗဟုိခ်က္အျဖစ္ေလ့လာသုံးသပ္ျခင္းလည္းျဖစ္၏။ အခ်ဳိ ့ေသာဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဆိုင္ရာခ်ဥ္းကပ္မွဳမ်ား သည္ ႏိုင္ငံအဆင့္ သုံးသပ္မွဳမ်ားကို ျငင္းပယ္ကာ ဤကဲ့သို ့ေသာ ျပည္သူဗဟိုျပဳခ်ဥ္းကပ္မွဳ (people centered approach) ကို ေသာ့ခ်က္အျဖစ္ခံယူက်င့္သုံးၾကေလသည္။ မည္သုိ ့ဆုိေစဤအျခင္းအရာတို ့ကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဘာသာရပ္၏ အေျခခံအက်ဆုံးျဖစ္သည့္ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳသည္ပင္လွ်င္ တိုင္းတာအကဲျဖတ္ရန္ မည္မွ်ခက္ခဲသည္ကို သိရွိႏိုင္ေပေတာ့သည္။
ေ၀ါဟာရ
ကမၻာ့တိုင္းျပည္မ်ားအား UNDP သည္ HDI လူသားဖြံ ့ျဖိဳးမွဳညႊန္းကိနး္ျဖင့္ သုံးစားခြဲျခားခဲ့သကဲ့သို ့ကမၻာ့ဘဏ္သည္လည္း GNP per capita ၀င္ေငြအားျဖင့္ ေလးမ်ိဳးေလးစားခြဲျခားထားသည္ကိုေတြ ့ခဲ့ၾကရေပျပီ။ ထို ့အျပင္ ကမၻာ့တိုင္းျပည္မ်ားအား ခြဲျခားရာ၌အသုံးျပဳေသာ အျခားမ်ားစြာေသာ ေ၀ါဟာရမ်ားလည္းရွိေသး၏။ ဤေ၀ါဟာရမ်ားကို ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ မည္သူတို ့သည္ဤသို ့အဓိပါၸယ္သတ္မွတ္ရန္ ပါ၀ါအာဏာရွိသည္ကိုေတြ ့ႏိုင္၍ မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္ကုိပါ သတိျပဳရမည္ျဖစ္၏။
၁၉၇၇ တြင္က်င္းပခဲ့ေသာ ဘရန္ ့ေကာမရွင္ (Brandt Commission) မွ ႏိုင္ငံမ်ားအားအမ်ိဳးအစားခြဲရာတြင္ ကမၻာၾကီးအား ၂ ပိုင္းခြဲ၍ ကမၻာ့ေျမာက္ပိုင္းႏိုင္ငံမ်ား (Global North) ႏွင့္ ကမာၻ ့ေတာင္ပုိင္းႏိုင္ငံမ်ား (Global South) ဟူ၍ေခၚဆိုခဲ့သည္။ ေျမာက္ပိုင္း (Global North) တြင္ ခ်မ္းသာသည့္ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ ဥေရာပ၊ ဂ်ပန္၊ ၾသစေတးလ်၊ နယူးဇီလန္၊ အေမရိကန္၊ ကေနဒါ တို ့ပါ၀င္၍ ေတာင္ပိုင္းတြင္(Global South) က်န္သည့္ အာဖရိက၊ အာရွ၊ လက္တင္အေမရိက၊ ကာရစ္ဘီယန္ႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသႏိုင္ငံမ်ားပါ၀င္ၾက၏။ အမွန္စင္စစ္ ဤခြဲျခားမွဳရွိ ေျမာက္ပိုင္းတိုင္းျပည္မ်ားအားလုံးသည္ အီေကြတာ၏ေျမာက္ဘက္တြင္ရွိၾကသည္မဟုတ္သကဲ့သို ့ေတာင္ပိုင္းတိုင္းျပည္မ်ားအားလုံးသည္လည္း ေတာင္ဘက္တြင္မရွိၾကသည္ကိုေတြ ့ႏိုင္၏။
အျခားေသာခြဲျခားမွဳမွာ ပထမကမာၻ (frist world)၊ ဒုတိယကမာၻ(Second World) ႏွင့္ တတိယကမာၻ (Third World) ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ဤခြဲျခားမွဳမွာ ဘက္မလုိက္လွဳပ္ရွားမွဳ (non-aligned movement) ႏွင့္ဆက္စပ္လွ်က္ေပၚထြက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ အေမရိကန္ဦးေဆာင္သည့္ အရင္းရွင္ႏိုင္ငံမ်ားအား ပထမကမၻာဟုေခၚဆို၍ ဆိုဗီယက္ဦးေဆာင္ေသာ ကြန္ျမဴနစ္အုပ္စုကို ဒုတိယကမၻာဟုေခၚတြင္ကာ ၾကားေနေသာႏိုင္ငံမ်ားအား တတိယကမၻာဟုေခၚတြင္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္၏။ ယင္းပထမကမၻာတြင္ အေမရိကန္၊အေနာက္ဥေရာပ၊ကေနဒါ၊ဂ်ပန္၊ နယူးဇီလန္ႏွင့္ၾသစေတးလ် တို ့ပါ၀င္၍ ဒုတိယကမၻာတြင္ ကြန္ျမဴနစ္အုပ္စု USSR နွင့္ အေရွ ့ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားပါ၀င္၏။ က်န္ႏိုင္ငံတို ့မွာ တတိယကမၻာႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္၏။ မည္သို ့ပင္ဆိုေစ ဤသို ့ဘက္မလိုက္လွဳပ္ရွားမွဳတြင္ပါေသာႏိုင္ငံမ်ားအား တတိယကမၻာဟု အဦးအစအားျဖင့္ ေခၚဆိုခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေနာင္တြင္ တတိယေနရာတြင္ရွိေသာႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ မၾကာခဏ ဘာသာျပန္သုံးႏွဳန္းတတ္ၾကသည္ကိုေတြ ့ရေလသည္။
အျခားလူသိမ်ားေသာ ခြဲျခားနည္းမွာ ဒြိယံ ခြဲျခားသည့္ "ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး-ဖြံ ့ျဖိဳးဆဲ (developed/developing)" ႏွင့္ "ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး-မဖြံ ့ျဖိဳး (developed/undeveloped)" ံအတြဲမ်ားျဖင့္ခြဲျခားနည္းျဖစ္သည္။ ဤေနရာ၌ ပထမအတြဲ "ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး-ဖြံ ့ျဖိဳးဆဲ (developed/developing)" အသုံးမွာပိုမို၍ အျပဳသေဘာေဆာင္ေသာ ခံစားခ်က္ကိုေပးႏိုင္သည္ကိုေတြ ့ရ၏။ အခ်ိဳ ့ေသာ ပညာရွင္မ်ား အထူးသျဖင့္ Dependency Theory ကိုတင္ျပခဲ့သူ Frank ကမူ မဖြံ ့ျဖိဳးေသး (undeveloped)၊ ႏွင့္ ေနာက္က်ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (under-developed) စသည့္ အျခားေသာေ၀ါဟာရမ်ားကို ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ၎တို ့၏ သက္ဆိုင္ရာဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီမ်ားတြင္သုံးၾကျပန္ေသးသည္။ မည္သည္ကိုသုံးသည္ျဖစ္ေစ ပထမစကားလုံး " ဖြံ ့ျဖိဳးျပီး (developed)" ကညႊန္းဆိုေနသည္မွာ "ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳ (development)" ဟူသည္ အဆုံးမွတ္တစ္ခုမွ်သာျဖစ္၍ သက္ဆိုင္ရာလူ ့အဖြဲ ့အစည္းတစ္ခုသည္ ၎အမွတ္ (သို ့) သက္ဆိုင္ရာလူေနမွဳအဆင့္အတန္းႏွင့္ စီးပြားေရးအေနအထားကို ေရာက္ရွိသည္ႏွင့္တျပိဳင္နက္ အႏွီတိုင္းျပည္သည္ ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးျဖစ္သည္ဟုုဆိုလိုေတာ့၏။ မည္သို ့ဆိုေစ ဤသတ္မွတ္ခ်က္သည္ လူ ့အဖြဲ ့အစည္းတို ့၏ ျပဳျပင္လဲတတ္ေသာ သဘာ၀ႏွင့္ လူတို ့၏ ဆထက္တပိုးတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ျပဳလုပ္လိုေသာ ဆႏၵ၊ အာသီသတို ့ကိုလစ္လ်ဴရွဳရာေရာက္၏။ ထုိ ့အျပင္ ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးဟုဆိုၾကသည့္တိုင္းျပည္မ်ားတြင္လည္းေတြ ့ရတတ္ေသာ လူမွဳေရး၀ိုင္းက်ဥ္ျခင္း (social exclusion) ကိုအသိအမွတ္ျပဳဖို ့ပ်က္ကြက္ရာလည္းေရာက္ေနေတာ့၏။
အျခားေသာ ေ၀ါဟာရမ်ားမွာ "စီးပြားေရးအရ ပိုမိုဖြံ ့ျဖိဳးျပီးတိုင္းျပည္မ်ား (MEDC = More Economically Developed Countries" ႏွင့္ "စီးပြားေရးအရ နဲပါး ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးတိုင္းျပည္မ်ား (LEDC = Less Economically Developed Countries" ျဖစ္၏။
ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ကမၻာလုံးဆိုင္ရာ တရားမွ်တမွဳ (global justice) အတြက္ ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားတက္ၾကြသူမ်ား သုံးခဲ့သည့္ "အနဲစုကမၻာ (Minority World)" ႏွင့္ "အမ်ားစုကမၻာ (Majority World)" တို ့ပင္ျဖစ္၏။ ဤတြင္ အမ်ားစုကမၻာမွာ အာဖရိက၊အာရွ၊လက္တင္အေမရိကႏွင့္ ကာရစ္ဘီယန္ ႏိုင္ငံမ်ားအားညႊန္းဆို၍ က်န္ကမၻာ့အစိတ္အပိုင္းတို ့အား အနဲစုကမၻာစာရင္းတြင္သြင္းေလသည္။ အမ်ားစု-အနဲစု ညႊန္းဆိုျခင္းမွာ လူဦးေရကိုမူတည္ကာ ညႊန္းဆိုျခင္းျဖစ္၍ ဥေရာပဗဟိုျပဳေတြးေခၚမွဳ (Eurocentric Assumptions) ျဖစ္သည့္ ကမၻာ့ေျမာက္ျခမ္း-ေတာင္ျခမ္း (Global North-South) ကိုမသုံးလို၍လည္းျဖစ္ေပသည္။
ဤ၌ "ဥေရာပဗဟိုျပဳေတြးေခၚမွဳ (Eurocentric Assumptions)" သည္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳသီအိုရီသမိုင္းေၾကာင္းတြင္မ်ားစြာအေရးပါေနရာယူခဲ့သည္ကိုေတြ ့ရေပမည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေမာ္ဒန္ျဖစ္မွဳသည္ပင္လွ်င္ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳျဖစ္သည္ဟူေသာ အယူအဆသည္ အေနာက္ဥေရာပေအာင္ျမင္မွဳသည္သာ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳလမ္းေၾကာင္းမွန္ဟု ဆိုလိုရင္းျဖစ္ေပ၏။ "ဥေရာပဗဟိုျပဳေတြးေခၚမွဳ" အရ အေနာက္တိုင္းအျမင္အိုင္ဒီယာမ်ားသည္သာ မွန္ကန္ေသာ ခ်ဥ္းကပ္မွဳျဖစ္၍ အျခားေသာလမ္းေၾကာင္းတို ့သည္မမွန္ကန္ႏိုင္ဟုယူဆခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္၏။ ဤ "ဥေရာပဗဟိုျပဳမွဳ၀ါဒ (Eurocentrism)" တြင္ထင္ရွားစြာေတြ ့ရသည္မွာ အေနာက္တုိင္း၊ကမၻာ့ေျမာက္ပိုင္း၏ အသိပညာသာလြန္မွဳကိုအေျချပဳ၍ ေတြးေခၚထားျခင္းပင္။ အမွန္တကယ္ေတာ့ ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဟူသည္ ေရခံေျမခံဆိုင္ရာအခင္းအက်င္းကိစၥ (context specific) ျဖစ္သည္ကို အႏွီပညာရွင္တို ့ေမ့ေလ်ာ့ခဲ့ၾကေလသည္။
ေျမပုံ
ဤ၌အျခားမွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာအခ်က္မွာ ေျမပုံတို ့သည္လည္း ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဘာသာရပ္တြင္အေရးပါျခင္းျဖစ္၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဟူသည္ အရပ္ေဒသမညီမွ်မွဳမ်ား (spatial inequalities) ႏွင့္ပတ္သက္ေသာဘာသာရပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ ဤ၌ လူတို ့သည္ကမၻာေလာကၾကီးအားရွဴျမင္ရာတြင္ ကြဲျပားျခားနားၾကသျဖင့္ ေ၀ါဟာရသုံးႏွဳန္းမွဳတို ့တြင္သာမက ကမၻာ့ေျမပုံအားဆြဲယူတင္ျပရာတြင္လည္း အစြဲဥပါဒန္မ်ားျဖင့္ ကြဲျပားျခားနားေသာ ေျမပုံမ်ားကိုတင္ျပၾက၏။ ဥေရာပဗဟုိုျပဳယူဆခ်က္ျဖင့္ တင္ျပေသာ Mercator Projection တြင္ ဥေရာပတိုက္မွာ ေျမပုံ၏အလယ္ေခါင္တြင္ရွိ၍ ကမၻာ့တိုက္ၾကီးမ်ားမွာ အမွန္တကယ္ရွိသည့္ ပုံစံအတိုင္းရွိၾကေလသည္။ ဤသည္ကို စိန္ေခၚေသာ တင္ျပခ်က္မွာ Peters Projection ျဖစ္၍ ေျမပုံေပၚရွိကုန္းေျမေအရိယာသည္ အျခားေသာကုန္းေျမေအရိယာတို ့ႏွင့္ ႏွဳိင္းယွဥ္ျခင္းအားျဖင့္ မွန္မွန္ကန္ကန္ျဖစ္ေအာင္တင္ျပထားေလသည္။ အက်ိဳးဆက္အားျဖင့္ ဤတင္ျပခ်က္တြင္ အာရွ၊ အာဖရိကႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတို ့မွာ မ်ားစြာထင္ရွားလာ၏။ သို ့ေသာ္ ကမၻာ့တိုက္ၾကီးမ်ားမွာ ပုံပ်က္သြားကာ ရွည္ေမ်ာေမ်ာျဖစ္ေနေတာ့၏။ အျခားေသာ တင္ျပခ်က္မွာ Eckert Projection ျဖစ္၍ တိုက္ၾကီးမ်ား၏ ပုံအားမပ်က္ေစရန္ၾကိဳးစား၍ Peters Projection မွာကဲ့သို ့ပင္ ညီမွ်ေသာေအရိယာ (Equal Area Projection) ကိုအသုံးျပဳထားေလသည္။
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Katie Willis ေရးသား၍ Routledge တိုက္ထုတ္ျဖစ္သည့္ "Theories and Practices of Development" စာအုပ္ကို အဓိကမွီျငမ္းျပဳ၍ ေရးသားထားပါသည္။ ရြက္ပုန္းသီး လီကြမ္းယူး မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။
--
Posted By Blogger to လူဗိုလ္ဟူသည္ ... at 5/11/2013 11:58:00 AM
ေမွာ္ဆရာအဖြဲ႔မွ ေန႔စဥ္ Mail မ်ားရယူလိုပါက http://groups.google.com/group/mrsorcerer/subscribe?hl=en
Member မ်ား မိမိတို.သိထားသည္မ်ားကို မွ်ေ၀လိုပါက mrsorcerer@googlegroups.com သို႔စာပို႔ႏိုင္ပါသည္။
ေမွာ္ဆရာအဖြဲ ့မွ ႏႈတ္ထြက္လိုလွ်င္ mrsorcerer+unsubscribe@googlegroups.com ကိုႏွိပ္ျပီး စာပို႔ေပးပါရန္။
စာလက္ခံလိုသည့္ပံုစံ ျပင္လိုလွ်င္ http://groups.google.com/group/mrsorcerer?hl=en
အဖြဲ ့၏ စည္းကမ္းမ်ားကို သိလိုလွ်င္ http://groups.google.com/group/mrsorcerer/browse_thread/thread/af2f4a1d44d4d909?hl=en တြင္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္ ။
Facebook (FB) ေမွာ္ဆရာအဖြဲ႔သို႔ Mail ပို႔လိုလွ်င္ mrsorcerer2@groups.facebook.com
FB ေမွာ္ဆရာအဖြဲ႔သို့ ၀င္ရန္ http://www.facebook.com/home.php?sk=group_173571176006981&ap=1
Facebook Page ႏွင့္ဆက္သြယ္လိုလွ်င္ www.facebook.com/mrsorcerergroup
ေမွာ္ဆရာ အဖြဲ ့ႏွင့္ပက္သက္၍ ေ၀ဖန္အၾကံျပဳလိုပါက >>>
ဦးဦး ေမွာ္ဆရာ ( mrsorcerer9@gmail.com, mrsorcerer27@gmail.com ) ထံသို.
ေပးပို.ႏိုင္ပါသည္ ။
ခင္မင္စြာျဖင့္
ဦးဦး ေမွာ္ဆရာ
---
You received this message because you are subscribed to the Google Groups "ေမွာ္ဆရာ အဖြဲ ့ ( Ѧя Ƨσяcɛяɛя )" group.
Visit this group at http://groups.google.com/group/mrsorcerer?hl=en.
